Η εικόνα γνωστή και διαχρονική. Μια νεαρή γυναίκα, όμορφη και αρκετά περιποιημένη, απολαμβάνει το ποτό της. Δίπλα της, ο αρκετά μεγαλύτερος άντρας που την συνοδεύει καπνίζει με ένα αυθάδικο χαμόγελο. Ώρες ώρες δεν είναι απόλυτα σίγουρος τι του προσφέρει μεγαλύτερη ικανοποίηση: η ίδια η γυναίκα-τρόπαιο ή οι κλεφτές ματιές των άλλων αντρών όταν τους βλέπουν μαζί. Ακόμα και τα υποτιμητικά τους βλέμματα τα εκλαμβάνει ως κολακείες. «Με τη μαγκιά μου και τον παρά μου» τους απαντάει με τα μάτια.

Για να αποφύγω την υπερβολή, παραδέχομαι ότι οι λόγοι που μια νέα γυναίκα έλκεται από ένα μεγαλύτερο άντρα είναι συχνά πιο πολύπλοκοι από το καθαρά χρηματικό κομμάτι. Είναι η αναζήτηση ενός Πυγμαλίωνα, ενός ανθρώπου με περισσότερες εμπειρίες από την ίδια, που θα αναλάβει από εκεί που σταμάτησε ο μπαμπάς της. Είναι η ασφάλεια που προσφέρει ο καταξιωμένος σε αντίθεση με τον ανερχόμενο. Είναι ο εξαιρετικά πολύπλοκος γυναικείος εγκέφαλος που υπολογίζει σε κλάσματα δευτερολέπτου και με υψηλή ακρίβεια την πιθανότητα ενός άντρα να οδηγηθεί σε εύλογο χρονικό διάστημα στα σκαλιά της εκκλησίας και στον προθάλαμο του μαιευτηρίου. Και ως γνωστόν, η πιθανότητα αυτή αυξάνεται σημαντικά με την ηλικία του άντρα.

Εδώ δε με ενδιαφέρουν καθόλου όλες αυτές οι εναλλακτικές εξηγήσεις. Επικεντρώνομαι στην απλή περίπτωση που μια νέα γυναίκα προσφέρει την ομορφιά της σε ένα μεγαλύτερο άντρα λόγω της οικονομικής του κατάστασης, όχι επειδή είναι απαραίτητα συνηθέστερη ή επειδή παρουσιάζει μεγαλύτερο κοινωνιολογικό ενδιαφέρον. Απλά αυτή η περίπτωση θυμίζει οικονομική συναλλαγή και, επομένως, μπορεί να γίνει αντικείμενο οικονομικής ανάλυσης.

Το οικονομικό μας μοντέλο, λοιπόν, περιλαμβάνει μια γυναίκα X και έναν άντρα Y (είναι όντως πολύ βολικό όταν βιολογία και καθιερωμένη μαθηματική ορολογία συγκλίνουν). Η ηλικία του άντρα συμβολίζεται με Α(Y) και της γυναίκας με Α(X), και παίρνουν τιμές μεγαλύτερες του 18 (όπως με ενημέρωσαν και οι δικηγόροι μου). Αυτή η θεωρητική οικονομία είναι ένα αμφίδρομο μονοπώλιο και μονοψώνιο, όπου ο Y και η X συναλλάσσονται, προσφέροντας ο Y χρήματα και η X ομορφιά [μια αγορά χαρακτηρίζεται μονοπωλιακή όταν το προϊόν πωλείται από έναν μόνο παραγωγό και, αντιστοίχως, μονοψωνιακή όταν το προϊόν αγοράζεται από έναν μόνο καταναλωτή].

Για να μπορούμε να εκφράσουμε και τα δυο αγαθά στις ίδιες μονάδες μέτρησης, εισάγουμε τον όρο χρησιμότητα που περιγράφει την ικανοποίηση που αντλεί ο κάθε συμβαλλόμενος από την κατανάλωση του αγαθού που προσφέρει ο έτερος (οι όροι «ικανοποίηση» και «έτερος» είναι καθαρά επιστημονικοί και δεν περιέχουν κανένα πρόστυχο υπονοούμενο).

Η χρησιμότητα που εξασφαλίζει ο άντρας από την ομορφιά της γυναίκας συμβολίζεται με U(X) και είναι ως επί το πλείστον αρνητικά συσχετισμένη με την ηλικία της Α(X), ενώ η χρησιμότητα που αντλεί η γυναίκα από τα χρήματα του άντρα συμβολίζεται με U(Y) και είναι μονοτονικά θετικά συσχετισμένη με την ηλικία του Α(Y). Οι δυο αυτές σχέσεις προκύπτουν από τις εξής απλουστευτικές αλλά αρκετά ρεαλιστικές υποθέσεις:

• Η ομορφιά της γυναίκας τείνει μειούμενη καθώς μεγαλώνει η ηλικία της
• Ο συνολικός πλούτος του άντρα τείνει αυξανόμενος καθώς μεγαλώνει η ηλικία του

Όπως φαίνεται και από το διάγραμμα, όσο αυξάνεται η ηλικία του άντρα τόσο μεγαλύτερο πλούτο κατέχει αυτός και άρα τόσο μεγαλύτερη χρησιμότητα U(Y) αντλεί η γυναίκα από αυτόν. Αντιθέτως, όσο αυξάνεται η ηλικία της γυναίκας τόσο μειώνεται η ομορφιά της και άρα τόσο μικρότερη χρησιμότητα U(X) αντλεί ο άντρας από αυτήν.

Η περιοχή στο αριστερό κομμάτι του γραφήματος (από το αρχικό σημείο 0 ως το σημείο ισορροπίας Α0) αναφέρεται στη νεαρή ηλικία των δύο συμβαλλομένων, κατά την οποία μια νέα και όμορφη γυναίκα ρίχνει απανωτές χυλόπιτες στο νέο αλλά ακόμα αδημιούργητο (ευφημισμός για τον φτωχό) άντρα.

Καθώς μετακινούμαστε από το σημείο 0 στο Α0, η διαφορά στις χρησιμότητες μειώνεται επειδή ο μεν άντρας αρχίζει να ανεβαίνει επαγγελματικά και οικονομικά, η δε γυναίκα αρχίζει να χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο make-up για να καλύψει τα σημάδια της ηλικίας. Η διαφορά παραμένει βεβαίως υπέρ της γυναίκας, η οποία με την πάροδο του χρόνου, όμως, αρχίζει να ρίχνει λίγο νερό στο κρασί της.

Το Α0 αναπαριστά το σημείο ισορροπίας στο οποίο οι χρησιμότητες εξισώνονται και η γυναίκα επιτέλους του κάθεται. Ο σχετικά επιτυχημένος, αν και ακόμα ανερχόμενος, άντρας βρίσκει τη συντροφιά μιας ακόμα όμορφης, αν και όχι όσο παλιότερα, γυναίκας και για κάποιο χρονικό διάστημα και οι δυο είναι ικανοποιημένοι με την επιλογή τους. Καθώς μετακινούμαστε ακόμα δεξιότερα όμως στον άξονα Α, η ψαλίδα ανοίγει υπέρ του άντρα αυτή την φορά.

Ξαφνικά συνειδητοποιεί ότι ενώ ο πλούτος του αυξάνεται, η γυναίκα του είναι όλο και λιγότερο επιθυμητή. Καθώς η λύση του συμβολαίου μέσω διαζυγίου κρίνεται απαγορευτικά δαπανηρή, η θεωρητική οικονομία θα βρει ένα νέο επίπεδο ισορροπίας όπου ο άντρας αδιαφορεί προκλητικά για τη γυναίκα, βλέπει διαρκώς NOVAsports στο σπίτι και περιστασιακά της δίνει χρήματα για να ψωνίσει και να τον αφήσει στην ησυχία του.

Επισημαίνεται ότι το οικονομικό μοντέλο θα μπορούσε να επεκταθεί και σε καταστάσεις ολιγοπωλίου ή και πλήρους ανταγωνισμού, όπου το νέο επίπεδο ισορροπίας θα περιλάμβανε μια παράλληλη αγορά διαπραγμάτευσης στην οποία ο άντρας θα γκομένιζε. Η μαθηματική λύση, όμως, του παραπάνω συστήματος εξισώσεων κρίνεται υπερβολικά πολύπλοκη και παραλείπεται για λόγους συντομίας.

Εκτός από το σημείο ισορροπίας, η παραπάνω ανάλυση εξυπηρετεί και στον προσδιορισμό των βέλτιστων στρατηγικών των δυο συμβαλλομένων μερών. Από την πλευρά της γυναίκας, το διάγραμμα υποδεικνύει ότι η αναμενόμενη χρησιμότητά της μεγιστοποιείται υπογράφοντας το συμβόλαιο-γάμο κοντά στο σημείο ισορροπίας Α0, στο οποίο μπορεί να προσφέρει μια σημαντική ποσότητα ομορφιάς και είναι σε θέση να εκτιμήσει με σχετική ακρίβεια τις μελλοντικές προοπτικές του συμβαλλόμενου άντρα. Με αυτόν τον τρόπο καταφέρνει να κλειδώσει τα μελλοντικά οφέλη από την αύξηση της περιουσίας του άντρα πριν ο πανδαμάτωρ χρόνος μειώσει τη διαπραγματευτική της δύναμη.

Από την πλευρά του άντρα, η λογική υπαγορεύει την αποφυγή του συμβολαίου ανεξάρτητα από το σημείο της καμπύλης στο οποίο βρίσκεται, αφού η διαπραγματευτική του δύναμη θα αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου και το ζητούμενο αγαθό του παραγωγού θα μειώνεται σε αξία. Η βέλτιστη στρατηγική, τότε, συνίσταται στην υιοθέτηση του leasing (διαρκές γκομένισμα άνευ γάμου) από διάφορους αντισυμβαλλόμενους χωρίς να αποκτήσει ποτέ την κυριότητα του αγαθού. Με αυτόν τον τρόπο, η απόσβεση του προϊόντος θα επιβαρύνει τον εκάστοτε προμηθευτή ενώ το κόστος του αγαθού θα εμφανίζεται στα λειτουργικά έξοδα της χρήσης (δωράκια-διασκέδαση-χαρτζιλίκι).

Από το Theblog.gr